حتما شنیده‌اید که می‌گویند بچه در شکم مادر شنا می‌کند! آیا می‌دانید بچه در تمام دوران بارداری در کیسه آب شناور بوده و اولین تنفس خود را بعد از تولد انجام می‌دهد؟ مایع آمنیوتیک در بارداری برای حفظ زندگی و رشد مناسب جنین خیلی اهمیت دارد.
وقتی که کیسه آب پاره می‌شود زایمان آغاز می‌گردد. کیسه آب همان مایع آمنیوتیک است که از جنین محافظت کرده و او را تغذیه می‌کند. در ادامه در مورد نقش مایع آمنیوتیک در بارداری و اهمیت آن صحبت می‌کنیم.
مایع آمنیوتیک چیست و از چه موادی تشکیل شده است؟
مایع آمنیوتیک یک مایع بی رنگ یا زرد کمرنگ بی‌بو با غلظتی شبیه آب است. مایع، اطراف رحم را احاطه کرده و محیطی مناسب برای رشد جنین فراهم می‌کند. مایع آمنیوتیک حدود دوازدهمین روز بعد از لقاح شکل گرفته و هنگامی که زمان زایمان می‌رسد نشت کرده یا پاره می‌شود.
در ابتدا، مایع آمنیوتیک چیزی جز آب بدن مادر نیست. اما در ادامه بارداری جنین شروع به قورت دادن آن کرده و دوباره آنرا ادرار می‌کند. به تدریج، مایع آمنیوتیک بیشتر از ادرار بچه تشکیل می‌شود. مایع آمنیوتیک سرشار از هورمون‌های ضروری، مواد غذایی، آنتی بادی‌ها و سایر مایعات لازم برای محافظت و حفظ جنین در حال رشد است. این مایع شامل مواد غذایی ضروری مثل گلوکز، لاکتاز و پروتئین است. آلبومین، فریتین و ترانسفرین از پروتئین‌های اصلی موجود در مایع آمنیوتیک هستند.
نقش مایع آمنیوتیک در بارداری
مایع آمنیوتیک به دلایل زیر در رشد جنین نقش حیاتی دارد:
کنترل دما
بدن جنین نمی‌تواند دما را تنظیم کند. اما مایع آمنیوتیک دما را از طریق ایزولاسیون او حفظ می‌کند.
محافظت از بچه در مقابل عفونت
مایع آمنیوتیک دارای آنتی بادی‌های مهم است که از جنین در مقابل عفونت محافظت می‌کند. در بسیاری از موارد عفونت بدن فرد باردار به جنین نمی‌رسد.
سپر محافظ بچه
مایع آمنیوتیک لایه محافظ برای جنین فراهم می‌کند بنابرین همه فشارهای بیرونی به آسانی به بچه نمی‌رسد و نمی‌تواند به او آسیب بزند.
رشد جنین
مایع آمنیوتیک به رشد سالم ریه‌ها، دستگاه گوارش، استخوان‌ها و عضلات جنین کمک می‌کند.
پشتیبانی بند ناف
مایع آمنیوتیک از فشار به بند ناف و گره خوردن آن جلوگیری می‌کند. بند ناف همیشه همیشه آزاد و شناور است و مواد غذایی ضروری و اکسیژن را به بدن بچه انتقال می‌دهد.
روانساز بدن
مایع آمنیوتیک موجب می‌شود بدن جنین خوب چرب شده و اندام او به هم نچسبد. کم شدن مایع آمنیوتیک باعث چسبیدن انگشتان دست و پای جنین و ایجاد پره پوستی می‌شود.
مایع آمنیوتیک برای رشد جنین خیلی اهمیت دارد. مایع آمنیوتیک باعث می‌شود جنین مواد غذایی لازم را بدست بیاورد، در رحم محافظت شود و بند ناف او فشرده نشود. جنین اکسیژن لازم را از مایع آمنیوتیک بدست می‌آورد.
وقتی که جنین بزرگتر می‌شود شکم فرد باردار بزرگتر می‌شود. به همین علت حرکت کردن و چرخیدن برای او سخت شده و احتمال برخورد او به وسایل بیشتر از قبل است. مایع آمنیوتیک اثر تمامی این ضربات را خنثی کرده و از آسیب به جنین جلوگیری می‌کند.
کم بودن یا زیاد بودن مایع آمنیوتیک باعث اختلالات جدی در بارداری می‌شود. می‌توان میزان مایع آمنیوتیک را تا حدودی کنترل کرد. به همین علت است که پزشک در بارداری سطح مایع آمنیوتیک را به دقت تحت نظر دارد.
حداقل و حداکثر میزان نرمال مایع آمنیوتیک چقدر است؟
اندازه نرمال مایع آمنیوتیک در بارداری بین 5 تا 25 سانتی متر است. با پیشرفت بارداری سطح این مایع تغییر می‌کند. در حدود هفته 36 بارداری میزان این مایع به بالاترین میزان می‌رسد. در آن زمان حجم مایع آمنیوتیک حدود 1 لیتر است. با نزدیک شدن زمان زایمان و رشد جنین حجم مایع آمنیوتیک کم می‌شود.
در زمان زایمان، پلاگین موکوسی گسسته شده و مایع آمنیوتیک شروع به نشت می‌کند. معمولا، انقباضات از این زمان شروع شده که نشانه زمان زایمان است.
AFI چیست؟
شاخص مایع آمنیوتیک (AFI) به معنای عمق مایع آمنیوتیک در رحم است. پزشک این میزان را در هر یک از چهار ربع رحم اندازه گرفته و جمع می‌کند.
اختلالات شایع مربوط به مایع آمنیوتیک در بارداری
بیشتر اختلالات مایع آمنیوتیک مربوطه به میزان آن است. ممکن است کم یا زیاد باشد که هم برای حفظ بارداری و هم برای جنین ریسک دارد.
الیگوهیدرآمنیوس
در این حالت سطح مایع آمنیوتیک کمتر از نرمال است. اگر در سه ماهه اول و دوم بارداری میزان مایع آمنیوتیک کم باشد احتمال عارضه‌های زیر وجود دارد:
- بدقوارگی بچه
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- ریه‌های نارس و مشکلات تنفسی
اگر سطح مایع آمنیوتیک در سه ماهه سوم کم باشد خطر عارضه‌های زیر وجود دارد:
- کم شدن رشد جنین
- فشار به بند ناف
- مشکلات تنفسی
- افزایش احتمال زایمان سزارین
پلی هیدرآمنیوس
در این حالت میزان مایع آمنیوتیک بیشتر از نرمال است. علائم این حالت ورم پا، یبوست و تنگی نفس است که در بارداری معمولی هم وجود دارد.
پلی هیدرآمنیوس موجب عارضه‌های زیر می‌شود:
- دیابت بارداری
- مشکلات معدوی جنین
- مشکلات جفت
- اثر بر قورت دادن غذا توسط جنین
- زایمان زودرس
- بچه درشت
- تولد جنین مرده
- خونریزی بعد از زایمان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم زیر را داشتید بلافاصله باید با پزشک مشورت نمایید:
- نشت کیسه آب
- کم شدن تکان‌های جنین
- کم شدن مایع آمنیوتیک (در سونوگرافی مشخص می‌شود)
- بدبو شدن یا تغییر رنگ مایع
حفظ میزان مایع آمنیوتیک در بارداری بسیار مهم است. پزشک سطح آنرا بدقت چک می‌کند. وقتی که مایع شروع به نشت از رحم می‌کند زمان زایمان فرا می‌رسد.
سوالات پرتکرار
آیا نوشیدن آب باعث افزایش سطح مایع آمنیوتیک می‌شود؟
بر طبق بعضی از مطالعات، نوشیدن آب و سایر مایعات باعث افزایش سطح مایع آمنیوتیک می‌شود.
چطور می‌توانم میزان مایع آمنیوتیک را در خانه بررسی کنم؟
تنها از طریق سونوگرافی می‌توان میزان مایع آمنیوتیک را بررسی کرد. در خانه فقط باید مراقب علائمی مثل نشتی باشید. اگر بچه مثل قبل تکان نمی‌خورد یا افزایش وزن شما مناسب نیست ممکن است سطح مایع آمنیوتیک کم شده باشد.
میزان نرمال مایع آمنیوتیک در بارداری چقدر است؟
مایع آمنیوتیک نرمال بین 5 تا 25 سانتی متر است. کمتر یا بیشتر از این میزان برای جنین خطر دارد.
بیشتر بدانید:
درمان پارگی یا نشت کیسه آب جنین با روش‌های مختلف
