ماموگرافی یک نوع غربالگری سرطان پستان و روشی تشخیصی است. با استفاده از دوز پایین اشعه ایکس میتوان نواحی غیر نرمال در بافت سینه را شناسایی کرد. در این روش تغییراتی که منجر به سرطان سینه میشود قبل از آنکه علائم آنرا داشته باشید مشاهده میشود.
توصیه عمومی آن است که خانمها بعد از 40 سالگی ماموگرافی را آغاز کنند. فاصله زمانی بین ماموگرافیها به میزان ریسک بستگی دارد.
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی به معنای عبور دوز پایین اشعه ایکس از بافت سینه است. پزشک علائم اولیه سرطان پستان را قبل از آنکه علائم آن گسترش پیدا کند دنبال مینماید. این روش ماموگرافی غربالگری نام دارد.
اگر علائم داشته باشید متخصص ماموگرافی ناهنجاریهای دیگر مثل توده، درد، ترشحات یا تغییرات پوست پستان را بررسی میکند. این نوع آزمایش ماموگرافی تشخیصی نام دارد.
بعد از سرطان پوست، سرطان پستان شایع ترین نوع سرطان زنان است که 15 درصد تشخیصهای سرطان در ایالات متحده را به خود اختصاص داده است. از آنجا که تشخیص زودهنگام سرطان پستان نقش اساسی در درمان آن دارد ماموگرافی منظم اهمیت زیادی دارد. اگر سرطان سینه زود تشخیص داده شود احتمال زنده ماندن 5 ساله 99 درصد است. ماموگرافی یک روش استاندارد مهم برای تشخیص تغییرات بافت سینه قبل از تبدیل شدن به سرطان است.
انواع مختلف ماموگرافی چیست؟
دو نوع ماموگرافی وجود دارد:
- ماموگرافی دو بعدی
- ماموگرافی سه بعدی
ماموگرافی دوبعدی
ماموگرافی دوبعدی به معنای عکس گرفتن از هر سینه در دو زاویه مختلف است. به عبارت دیگر از بالا به پایین و از کنار به کنار.
ماموگرافی سه بعدی
ماموگرافی سه بعدی روش جدیدتری است که در آن هر سینه یک بار فشرده شده و دستگاه به صورت کمانی روی سینه حرکت کرده و چندین عکس اشعه ایکس میگیرد. سپس رایانه برش عکسها را به هم وصل کرده و تصاویر سه بعدی تهیه میکند.
آیا ماموگرافی میتواند سرطان پستان را نشان دهد؟
ماموگرافی میتواند سرطان را شناسایی کند اما نمیتواند آنرا تشخیص دهد. به عبارت دیگر میتواند وجود بافت غیر نرمال در پستانها را نشان دهد اما نمیتواند ثابت کند ناحیه غیر نرمال سرطان است یا نه. با این وجود یک روش مفید است که با آن پزشک میتواند تصمیم بگیرد آیا آزمایشهای دیگری مثل بپوپسی پستان لازم است. بیوپسی پستان نشان میدهد که بافت سرطانی است یا غیر سرطانی است.
در چه سنی باید ماموگرافی کنید؟
توصیه میشود تمام زنان بالای 40 سال هر 2 سال یکبار و تا سن 75 سالگی ماموگرافی کنند. برای سایر گروهها توصیههای دیگری وجود دارد. در مورد زمانبندی مناسب ماموگرافی با پزشک مشورت کنید.
اگر ریسک سرطان سینه برای شما بیشتر است ممکن است لازم باشد قبل از 40 سالگی و زود به زودتر ماموگرافی کنید. حتی ممکن است پزشک غربالگری تکمیلی یا آزمایشهای دیگر مثل سونوگرافی سینه یا ام آر آی سینه تجویز کند.
پزشک میتواند ریسک سرطان سینه را بررسی کند. اگر دارای هر یک از ریسک فاکتورهای پایین هستید با پزشک در مورد آنها مشورت نمایید:
- سابقه شخصی سرطان سینه
- سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان
- جهشهای ژنتیکی ارثی مانند BRCA1 یا BRCA2
- بعضی از بیماریهای خوش خیم سینه مانند هایپرپلازی مجرایی غیر معمول
گاهی مردان هم به دلیل سابقه خانوادگی دارای ریسک بالا هستند و ممکن است ماموگرافی غربالگری انجام دهند. اما تنها یک درصد موارد سرطان سینه مربوط به مردان است.
چند وقت یکبار باید ماموگرافی سینه انجام دهید؟
فاصله ماموگرافیها به میزان ریسک بستگی دارد. اگر ریسک سرطان سینه برای شما متوسط است بعد از 40 سالگی باید هر سال یا هر 2 سال یکبار ماموگرافی کنید. اگر ریسک سرطان سینه بالا باشد زود به زودتر باید انجام دهید. در مورد زمانبندی مناسب ماموگرافی با پزشک خود مشورت نمایید.
نحوه انجام ماموگرافی چیست؟
در این روش از از دستگاه اشعه ایکس استفاده میشود که به طور خاص برای سینه طراحی شده است. دوز استفاده از اشعه ایکس در این دستگاه پایینتر از دستگاه سنجش استخوان است.
در زمان ماموگرافی باید پستانتان را روی بشقاب پشتیبانی قرار دهید. سپس متخصص ماموگرافی، سینه را با یک بشقاب موازی که پارو نام دارد فشار میدهد. اشعه ایسک از سینه عبور کرده و به آشکارساز میرسد. آشکارساز به رایانه سیگنالهای الکترونیکی میدهد تا تصاویر دیجیتال شکل بگیرد. این تصاویر ماموگرام نام دارد.
فشردن سینهها لازم است تا سینهها ثابت مانده و تصاویر شفاف باشد. فشار به سینهها همچنین باعث صافشدن سطح سینه میشود تا اشعه ایکس از مسیر کوتاهتری عبور کرده و به آشکارساز برسد. در این حالت نیاز به اشعه کمتر شده و کیفیت تصاویر بالا میرود.
چه کسی ماموگرافی را انجام میدهد؟
متخصص رادیولوژی یا ماموگرافی که در این خصوص تبحر دارد آنرا انجام میدهد. سپس فردی که صلاحیت تفسیر تصاویر را دارد آنها را میبیند و تحلیل میکند. در مرحله بعد تصاویر آماده ارائه به پزشک خواهد بود.
نحوه آمادگی برای ماموگرافی چیست؟
چند نکته را برای ماموگرافی باید در خاطر داشته باشید:
- اگر به بچه شیر میدهید، حامله هستید، یا تصور میکنید باردار هستید حتما به پزشک بگویید. او در مورد زمان مناسب ماموگرافی یا سونوگرافی شما را راهنمایی خواهد کرد. سعی کنید هفته قبل از پریود یا در دوره پریودی ماموگرافی نکنید.
- اگر پروتز سینه کردهاید یا اخیرا واکسن زدهاید به پزشک بگویید.
در روز ماموگرافی این کارها را انجام دهید:
- فعالیتهای نرمال روزانه را انجام دهید، بخورید، بنوشید و داروها را به طور نرمال مصرف کنید
- دئودورانت، عطر، لوسیون و پودر بدن استفاده نکنید. اینها باعث تداخل در آزمایش و کاهش دقت تصاویر اشعه ایکس میشود.
- لباستان را در بیاورید و گان را بپوشید.
نحوه انجام ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی شامل مراحل زیر است:
تمام لباسهای بالاتنه و همچنین زیورآلات را از تن خارج کنید. به شما گان جلو باز داده میشود.
جلوی دستگاه ماموگرافی بایستید. یکی از سینهها را از گان خارج کرده و روی بشقاب پشتیان قرار دهید.
متخصص ماموگرافی پاروی پلاستیکی دستگاه را روی سینه قرار میدهد تا سینه بین آن و بشقاب پشتیبان فشرده شود. ممکن است مقدار ناراحتی و درد داشته باشید. اگر نمیتوانید فشار را تحمل کنید به متخصص ماموگرافی بگویید تا آنرا دوباره تنظیم کند. دستگاه در حین فشردن سینه از آن عکس تهیه میکند.
این فرایند باید برای سینه دیگر تکرار شود.
وقتی که عکسهای لازم از سینه تهیه شد فرایند خاتمه مییابد. میتوانید از دستگاه فاصله بگیرید و لباسهای خود را بپوشید.
اغلب افراد بلافاصله بعد از آزمایش به زندگی روزمره برمیگردند.
آیا ماموگرافی درد دارد؟
بله ممکن است در حین ماموگرافی مقداری درد یا ناراحتی داشته باشید. میزان درد به چند عامل بستگی دارد:
- اندازه و تراکم پستانها
- میزان فشردن پستانها
- اگر دارید پریود میشوید یا پریود هستید
- مهارت متخصص ماموگرافی
- توانایی آرامبودن و داشتن پوزیشن مناسب برای ماموگرافی
زمان مناسب ماموگرافی چیست؟
به طور کلی هفته اول بعد از پریود بهترین زمان برای ماموگرافی است اما بسته به شرایط خاص شما بهترین زمان را پزشک تعیین میکند.
مدت زمان انجام ماموگرافی چقدر است؟
ماموگرافی غربالگری حدود 15 تا 20 دقیقه طول میکشد؛ ماموگرافی تشخیصی طولانیتر است بیشتر چون پزشک تصاویر بیشتری لازم دارد.
آیا ماموگرافی بی خطر است؟
ماموگرافی باعث قرار گرفتن سینه در معرض مقداری تشعشع میشود. اما فوایدش بیشتر از مضرات آن است. اگر باردار هستید یا احتمال بارداری میدهید به پزشک بگویید. اگر چه ماموگرافی در بارداری کم خطر است اما در صورتی که خطر سرطان سینه وجود نداشته باشد ممکن است پزشک آنرا به بعد از زایمان موکول کند.
جواب ماموگرافی و تفسیر آن
چند روز بعد از ماموگرافی جواب آن داده میشود؟
معمولا چند روز بعد از آزمایش جواب آن به شما داده میشود. ممکن است رادیولوژیست آنرا با آزمایش قبل مقایسه کند. جواب کاغذی به همراه لینک آن که به صورت آنلاین قابل مشاهده است در اختیار شما قرار میگیرد.
جواب آزمایش ماموگرافی چه چیزهایی را نشان میدهد؟
در جواب آزمایش ماموگرافی اطلاعات مهمی وجود دارد. گاهی جواب نرمال هست و گاهی هم تصاویر بیشتری لازم است. در ماموگرافی اطلاعاتی مورد خطر سرطان، تراکم سینه و بافت فیبروز و غدهای و یا بافت چربی ثبت میشود.
روش طبقهبندی تصویربرداری پستان (BI-RADS)
پزشکان و رادیولوژیستها از یک روش استاندارد برای طبقهبندی جواب آزمایش ماموگرافی استفاده میکنند که BI-RADS نام دارد. در این سیستم جواب از 0 تا 6 طبقهبندی میشود و خطر سرطان سینه را نشان میدهد.
| 0 | ناقص (Incomplete) | ممکن است ناحیه غیر نرمال دیده شده باشد اما برای ارزیابی آن تصاویر بیشتری نظیر ماموگرافی تشخیصی یا سونوگرافی لازم است. در این حالت رادیولوژیست ام آر آی جدید سینه شما را ملاحظه کرده و آنرا با قبلی مقایسه میکند تا تغییرات آن در طول زمان مشخص شود. |
| 1 | منفی (Negative) | ناهنجاری عمده در تصاویر مشاهده نشده است. |
| 2 | خوشخیم (Benign) | یک ناحیه خوش خیم (غیر سرطانی) مانند کیست، غده لنفاوی، یا فیبروآدنوم خوش خیم مشاهده شده است. |
| 3 | احتمالا خوش خیم (Probably Benign Finding) | در این حالت یافتهها به احتمال 98 درصد خوش خیم هستند. اما چون ثابت نشده که خوش خیم هستند باید تحت نظر باشند تا پزشک مطمئن شوند در طول زمان تغییر نمیکنند. در 6 ماه آینده باید تصویربرداری دیگری مثل ام آر آی انجام دهید. |
| 4 | ناهنجاری مشکوک (Suspicious Abnormality) | یک یا چند یافته غیر نرمال دیده شده که ممکن است سرطان باشد. پزشک ممکن است بیوپسی سینه را پیشنهاد کند تا اطلاعات بیشتری بدست آید. یافتهها بین 2 درصد تا 95 درصد احتمال سرطان را نشان میدهد. |
| 5 | بسیار مشکوک (Highly Suggestive of Malignancy) | سلولهای سرطانی مشاهده شده است. شانس سرطان حداقل 95 درصد است. در این حالت احتمالا پزشک بیوپسی سینه تجویز میکند. |
| 6 | بدخیمی تایید شده (Known biopsy proven Abnormality) | این حالتی است که قبلا سرطان از طریق بیوپسی اثبات شده و پزشک میخواهد از ماموگرافی برای دیدن میزان سرطان و تغییرات آن در اثر درمان استفاده کند. |
ماموگرافی نرمال چیست؟
اگر ماموگرافی شما نرمال باشد به این مفهوم است که ناحیه غیر عادی در سینهها در تصاویر دیده نشده است. اگر جواب نرمال باشد باز هم باید مطابق زمانبندی که پزشک به شما میگوید ماموگرافی را انجام دهید. پزشک تصاویر جدید را با تصاویر ماموگرافی قبلی مقایسه کرده و تغییرات را بررسی میکند.
ماموگرافی غیر نرمال چیست؟
اگر در ماموگرافی یک یا چند ناحیه مشکوک مشاهده شود احتمالا پزشک از شما خواهد خواست ماموگرافی یا آزمایش دیگری مثل سونوگرافی سینه یا بیوپسی سینه انجام دهید.
در صورتی که جواب ماموگرافی غیر نرمال باشد پزشک مراحل دیگری را برای بررسی دقیقتر و درمان آغاز میکند.
دقت آزمایش ماموگرافی چقدر است؟
ماموگرافی 85 تا 90 درصد دقت دارد. این آزمایش میتواند ناهنجاریها را قبل از آنکه بتوانید مشاهده یا حس کنید تشخیص دهد. احتمال کمی هم وجود دارد که ناهنجاریها در این آزمایش دیده نشود.
اگر هر گونه در زمان لمس پستانها احساس مشکوکی دارید یا هر علائم دیگری مشاهده میکنید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
پرسشهای پرتکرار
آیا پروتز سینه با ماموگرافی تداخل دارد؟
پروتز سیلیکونی یا سالینی سینه و جای جراحی آن، کار رادیولوژیست را مشکل میکند.
برای آنکه رادیولوژیست بتواند سینه را بهتر ببیند علاوه بر 4 عکس استاندارد، 2 عکس دیگر هم از هر سینه میگیرد که نماهای جابجا شده (ID) نام دارند.
برای دید ID، رادیولوژیست به آرامی پروتز پستان را به دیواره سینه میچسباند و سینه را به جلو و روی آن میکشد و سپس سینه را فشرده میکند. این کار به تهیه تصاویر بهتر از جلوی سینه کمک میکند.
در صورتی که پروتز سینه انجام دادهاید حتما قبل از ماموگرافی به رادیولوژیست بگویید.
منبع: clevelandclinic.org
بیشتر بدانید:
عمل زیبایی پروتز و لیفت سینه در بارداری و شیردهی
سن سرطان سینه و علائم سرطان سینه در دختر
افتادگی و شل شدن سینه و راههای کوچک شدن سینه بعد از زایمان و شیردهی
با وجود اینکه ماموگرافی خیلی واحبه من ک تنبلی اممیاد انجامش بدم. خودم هم میدونم ک اشتباهه.
برو پیش ی دکتر عمومی ک برات ماموگرافی بنویسه بعد جواب آزمایش و ببر پیش ی دکتر زنان ک نظر بده. این طوری هزینت کمتر میشه.
برو پیش ی دکتر عمومی ک برات ماموگرافی بنویسه بعد جواب آزمایش و ببر پیش ی دکتر زنان. این طوری کمتر هزینه میکنی.
من چند روز پیش انجام دادم. یه چیزایی در مورد توده تو آزمایش نوشنه بود خیلی ترسیدم اما خدا رو شکر چیزی نبود.
سال قبل حس کردم ی توده تو سینه م هست اول ماموگرافی و سونوگرافی دادم. مشکوک ب سرطان بود. سونوگرافی دزاشیب دکتر احمدی نژاد بیوپسی کردم. خدا رو شکر گفت چیزی نیست خیالم راحت شد. امسال هم میخام دوباره ماموگرافی کنم.