معمولا توصیه‌های بارداری از نوع مراقبت‌های فیزیکی مثل مصرف ویتامین، رژیم غذایی و انجام تمرین‌های مناسب برای آمادگی بدن است. اما آمادگی ذهنی چطور؟ چه کارهایی قبل از بارداری باید انجام دهید تا سلامت روانی در بارداری تامین شود؟ آیا روش‌هایی وجود دارد که احتمال اختلالات بالقوه مثل افسردگی پس از زایمان را کم کند؟
نتایج یک مطالعه که در 2012 متشر شد نشان می‌دهد سلامت ذهنی و عاطفی در بارداری بر زایمان و حالت ذهنی پس از زایمان اثر دارد. حتی اگر یک بارداری سخت داشته باشید یا بارداری شما آنگونه که انتظار داشته‌اید پیش نرود هنوز هم روش‌هایی برای حفظ سلامت ذهنی وجود دارد. اجازه دهید در ادامه نگاهی دقیق‌تر به راه‌های مختلف ایجاد آمادگی ذهنی برای بارداری و بچه‌دارشدن بیندازیم.
ریسک فاکتورهای افسردگی
افسردگی پس از زایمان مساله‌ای جدی است که سلامت بسیاری از نومادران را تهدید می‌کند. در میان زنان، افسردگی، علت غالب بستری شدن غیر زایمانی است. از آنجا که افسردگی پس از زایمان اثر جدی بر سلامت مادران و کودکان دارد، شناخت راه‌های جلوگیری و درمان این اختلال ضروری است. آیا روش‌هایی وجود دارد که قبل از بارداری بتوانید احتمال افسردگی پس از زایمان را کم کنید؟
دانستن ریسک فاکتورهای افسردگی پس از زایمان خیلی کمک می‌کند. با وجود آنکه نمی‌توان پیش بینی کرد چه کسانی دچار این بیماری می‌شوند و چه کسانی نمی‌شوند شناخت ریسک فاکتورها کمک می‌کند متوجه اولین علائم بیماری شوید:
زنان با خطر بالاتر افسردگی پس از زایمان عبارتند از:
- افراد با سابقه قبلی افسردگی و اضطراب
- ابتلا به افسردگی پس از زایمان در گذشته
- تعارضات زناشویی
- سابقه خانوادگی افسردگی پس از زایمان
- سابقه اتفاقات جدید استرس‌زا مثل اختلالات بارداری
- حمایت ناکافی
خوشبختانه محققان راه‌های جلوگیری یا کاهش اثرات افسردگی بعد از زایمان را شناسایی کرده‌اند. در یک مطالعه که در سال 2015 انجام شد مشخص گردید زنانی که از حمایت ذهنی و اجتماعی کافی برخوردار هستند با احتمال خیلی کمتری بعد از زایمان دچار افسردگی می‌شوند.
مهمترین حمایت‌ها عبارتند از: درمان بین فردی (interpersonal therapy)، مراجعات خانگی بعد از زایمان، حمایت تلفنی و مراقبت ماما بعد از زایمان. بعضی شواهد نشان می‌دهد رفتار درمانی شناختی در جلوگیری از افسردگی بعد از زایمان مفید است.
هر کسی ممکن است تحت تاثیر افسردگی پس از زایمان قرار بگیرد. حتی اگر قبلا هیچ سابقه ای از افسردگی یا اضطراب نداشته باشید هنوز هم امکان افسردگی بعد از زایمان هست. به همین علت مهم است علائم را بدانید و اگر فکر می‌کنید احتمال افسردگی بعد از زایمان وجود دارد اقدامات لازم را انجام دهید.
موارد افسردگی پس از زایمان از نظر شدت با هم متفاوت هستند اما بعضی از علائم که باید مراقب آنها باشید عبارتند از:
- تمرکز ناکافی
- احساس نارسایی
- فکر خود کشی
- عدم علاقه به کودک
- اضطراب
- افکار جدید عجیب
اگر فکر می‌کنید علائم افسردگی پس از زایمان را دارید یا عواطف دیگری شما را آزار می‌دهد حتما به مشاور مراجعه نمایید. درمان به شیوه‌های مختلفی مثل مراقبت شخصی، روان درمانی، تجویز دارو، عضویت در گروه‌های حمایتی یا ترکیبی از اینها انجام می‌شود. آموزش دیدن در خصوص افسردگی پس از زایمان و دانستن علائم و زمان مراجعه به پزشک به داشتن ذهنیت در مورد بارداری و بچه داری کمک می‌کند.
انتظار وقایع را داشته باشید
داشتن برنامه برای بارداری خیلی خوب است اما بارداری غیر قابل پیش بینی است و گاهی برنامه‌های شما را بهم می‌زند. برنامه داشتن برای بارداری همچنین به معنای آن است که می‌فهمید چه چیزهایی قابل پیش‌بینی و چه چیزهایی غیر قابل پیش بینی است. مواردی مثل افزایش وزن، ویار و دردهای بارداری قابل پیش بینی و مواردی مثل حالت تهوع معمولا غیر قابل پیش بینی هستند. قبل از بارداری باید مهمترین علائم شایع و غیر شایع بارداری را بشناسید.
باید به خاطر داشته باشید که هر چقدر هم با مطالعه کتاب، مطالب وبسایت‌ها و مجلات بارداری اطلاعات کسب کنید باز هم ممکن است بعضی چیزهایی که انتظارشان را نداشتید اتفاق بیفتد. بعد از برنامه‌ریزی مناسب برای بارداری اجازه دهید بارداری پیش برود. باید بپذیرید نمی‌توانید همه چیز بارداری را بدانید و پیش‌بینی یا کنترل کنید.
برخورداری از حمایت اجتماعی
حمایت اجتماعی در بارداری خیلی اهمیت دارد. حمایت می‌تواند از جانب اقوام نزدیک یا سایر بستگان، والدین و دوستان باشد. مطالعه قدیمی مربوط به سال 1976 نشان می‌دهد حمایت اجتماعی اثر محافظتی بر وقایع ناشی از استرس زندگی دارد. مطالعه دیگری حاکی از آن است که حمایت اجتماعی قبل و بعد از زایمان تاثیر مثبت بر سلامت ذهنی مادر بعد از زایمان دارد.
علاوه بر آن، حمایت اجتماعی باعث کم کردن خطر زایمان زودرس می‌شود. چگونه؟ حمایت اجتماعی اضطراب و استرس را کاهش داده و همچنین مکانیزم‌های مواجهه با استرس را بهبود می‌بخشد. با وجود آنکه پژوهش سال 2015 نشان داد حمایت اجتماعی تاثیر مستقیم بر کم کردن احتمال زایمان زودرس ندارد اما مثل یک مکانیزم حائل بین استرس بارداری و زایمان زودرس عمل می‌کند.
باید مطمئن شوید از حمایت ملموس، عاطفی و آگاهی بخش، قبل، در حین و بعد از بارداری برخوردار هستید.
با همسر خود صحبت کنید
اگر برادر یا خواهر دلسوز دارید در مورد دغدغه‌های خود با او صحبت کرده و هر وقت لازم است از آنها کمک بگیرید.
به اقوام و دوستان تکیه کنید
گاهی بارداری دشوار می‌شود به خصوص اگر مشکلاتی مثل ناخوشی صبحگاهی وجود داشته باشد. اجازه دهید عزیزان شما در زمان لازم به شما کمک کنند.
به گروه مادران باردار ملحق شوید
خوب است که در مورد بعضی از مشکلات بارداری خود با دیگران و کسانی که تجربه مشابهی دارند مشورت نمایید. بارداری، زایمان، شیردهی و کلاس‌های بچه‌داری محل‌هایی مناسب برای تبادل نظرات و تجربیات است.
بدانید که سلامت عاطفیتان اهمیت دارد
ملاحظات سلامتی در بارداری معمولا متمرکز بر سلامت فیزیکی فرد باردار است و کمتر به سلامت ذهنی او توجه می‌شود. بارداری می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر زندگی فرد باردار داشته باشد.
استرس عاطفی در بارداری هم بر مادر هم برای نوزاد اثر منفی دارد. نوزادان متولد شده از مادرانی که استرس و اضطراب زیادی داشته‌اند بیشتر در خطر اختلالات زایمان مثل وزن کم، نارس به دنیا آمدن، رشد نامناسب و رشد داخل رحمی کم قرار دارند. اگر سابقه افسردگی یا اضطراب دارید، قبل از بارداری با پزشک مشورت نمایید.
راه‌های مراقبت ذهنی از خود
- سلامت عاطفی خود را اولویت قرار دهید
- افکار منفی را از خود دور کنید
- برای خودتان وقت بگذارید
- در کلاس‌های بارداری یا مراقبت از فرزند شرکت نمایید
- با همسر خود در مورد کودک‌داری مشورت نمایید
- با همسر خود در مورد چالش‌هایی که ممکن است روبرو شوید صحبت کنید
- از روش‌های مدیریت استرس استفاده کنید
آماده سازی ذهنی سایر فرزندانتان
اگر فرزند دیگری هم دارید علاوه بر خودتان، باید ذهنیت آنها را هم برای بارداری و حضور فرزند جدید آماده سازید. بعضی از بچه‌ها مشتاقانه منتظر ورود برادر یا خواهر خود هستند اما پاسخ‌های عاطفی مثل ترس، حسادت و اضطراب شایع است.
باید زمان و انرژی کافی برای فرزندان قبلی خود بگذارید تا به آنها اطمینان دهید هم برایشان اهمیت زیادی قائل هستید و هم به اندازه قبل به آنها علاقه دارید. آنها باید حس کنند نقش مهمی در دوره بارداری و بعد از زایمان دارند. انتخاب وسایل نوزاد، آماده ساختن اتاق نوزاد و حتی انتخاب نام کودک باعث می‌شوند سایر فرزندان شما حس مثبتی به نوزاد داشته باشند.
نباید بیش از حد به بچه‌های قبلی خود فشار بیاورید و حتی اگر ذهنیت آنها نسبت به نوزاد منفی است نباید آنرا بد بدانید. پذیرش دیدگاه سایر فرزندان، توجه و نگاه غیر شرطی مثبت تاثیر زیادی دارد که آنها نوزاد را بپذیرند.
بیشتر بدانید:
پنج علامت باروری و آمادگی برای بارداری
افسردگی بعد از سقط جنین، تجدید روحیه و آمادگی برای بارداری مجدد
ثبت ديدگاه