در هر بار ملاقات کودک با پزشک یا متصدی مرکز بهداشت، انتظار می‌رود قد، وزن و دور سر بچه اندازه‌گیری شود. سپس پزشک یا متصدی مرکز بهداشت اندازه‌ها را روی منحنی رشد کودک ثبت می‌کند. او با استفاده از این مقادیر روند رشد کودک را در طول زمان و در مقایسه با اندازه های ملی (و یا جهانی) زیر نظر گرفته و در صورتی که تغییرات حاد و اساسی در بازه های زمانی کوتاه مدت مشاهده شود به دقت آنها را بررسی می‌کند. اگر اندازه‌های بچه شما کمتر یا بیشتر از میانگین باشد، معمولا هیچ مشکلی وجود ندارد و جای نگرانی نیست.
در نمودارهای رشد کودک چه چیزهایی ثبت می‌شود؟
در هر بار ملاقات قد، وزن و دور سر اندازه‌گیری شده و روی منحنی رشد کودک ثبت می‌شود.
صدک‌ها روی نمودار رشد کودک به چه معنا هستند؟
صدک‌هایی که زیاد در مورد آنها شنیده‌اید بر مبنای میانگین قد، وزن و دور سر در کشور تنظیم شده‌اند. نمودارهای رشد پسران و دختران متفاوت است چون جثه پسرها درشت‌تر و رشد آنها سریع‌تر است.
وقتی که اندازه‌های بچه مشخص می‌شود در نمودار کارت مراقبت کودک (کارت بهداشت) یا در برنامه کامپیوتری ثبت می‌شود تا صدک کودک در مقایسه با مقادیر کشور معلوم گردد. مثلا اگر وزن دختر شما روی صدک هفتاد و پنجم قرار بگیرد 75 درصد دختران کشور نسبت به او وزن کمتری دارند.
برای آنکه پزشک تصویر روشن‌تری از رشد کودک داشته باشد رابطه بین قد و وزن او را بررسی می‌کند. با وجود آنکه نیازی نیست صدک‌های قد و وزن ضرورتا با هم همخوانی داشته باشند اما اختلاف آنها باید نهایتا 10 تا 20 عدد باشد. مثلا اگر قد کودک در صدک 85 و وزن او در صدک 15 قرار دارد کودک شما احتمالا دچار کمبود وزن است.
محدوده نرمال صدک چیست و چه موقع باید نگران رشد کودک بود؟
اگر اندازه‌های فرزند شما بالا یا پایین میانگین قرار دارد نباید نگران باشید. کودک سالم می‌تواند در هر صدکی قرار داشته باشد و مهم نیست که مثلا در صدک دهم است یا نود یکم. پزشک برای اطمینان از رشد مناسب کودک معیارهای زیادی را در نظر می‌گیرد:
- رشد کودک در طول زمان؛
- نتایج معاینات فیزیکی کودک؛
- اینکه آیا کودک نقاط مهم رشد را برآورده کرده است؛
- اینکه آیا خواب و خوراک کودک نرمال است؛
- اینکه آیا کودک سرحال بوده و با شما و همسرتان به خوبی ارتباط برقرار کرده است؛
- جهش‌های رشد.
اگر با در نظر گرفتن این معیارها پزشک نگرانی خاصی داشته باشد حتما آنرا با شما در میان می‌گذارد.
آیا اگر کودک در صدک‌های بالا قرار داشته باشد رشد او خیلی خوب است؟
اگر چنین باشد ضرروتا نمی‌توان چنین قضاوتی داشت. اندازه‌های بدن کودک به مسائل ژنتیک ارتباط زیادی دارد. اگر شما یا همسرتان قد بلند باشید یا استخوان‌بندی شما درشت باشد احتمال اینکه بچه نیز چنین باشد زیاد است.
آیا تغییر ناگهانی در رشد کودک نگران کننده است؟
هر گونه تغییر ناگهانی در رشد کودک، می‌تواند نشانه وجود مساله ای می‌تواند باشید (به خصوص در موارد کاهش ناگهانی). اما در اغلب موارد، تغییر ناگهانی به دلیل اندازه‌گیری اشتباه رخ می‌دهد و جای نگرانی نیست. وقتی که می‌خواهید قد، وزن یا دور سر بچه را اندازه‌گیری کنید به علت آنکه بچه خیلی پیچ و تاب می‌خورد دقت اندازه‌گیری پایین می‌آید. همچنین گاهی تغییر ناگهانی کودک به دلیل آن است که کودک به سمت اندازه‌های از پیش تعیین شده ژنتیک خود در حال حرکت است.
نمودارهای وزن کودک
سریع‌ترین رشد انسان در زمان کودکی اتفاق می‌افتد. وزن بچه ها بین 4 تا 6 ماهگی نسبت به تولد 2 و در 1 سالگی به 3 می‌رسد. اما آهنگ رشد کودک از 1 سالگی تا 2 سالگی کاهش پیدا کرده و فقط حدود 2.5 کیلوگرم به وزن او اضافه می‌شود زیرا فعالیت او بیشتر شده و به اندازه قبل هم غذا نمی‌خورد. این آهنگ رشد برای اغلب کودکان تا 5 سالگی حفظ می‌شود.
اگر وزن کودک در صدک‌های بالا قرار داشته باشد. اگر وزن بچه از زمان تولد در نیمه بالایی قرار داشته و جثه شما، همسرتان یا هر دوی شما درشت باشد در اغلب موارد جای نگرانی نیست. در این حالت، پزشک سایر علائم پزشکی کودک را بررسی کرده اما اگر مورد خاصی مشاهده نکند تنها روند رشد وزن را در ملاقات‌های بعدی زیر نظر می‌گیرد.
اگر کودک در چند جلسه آخر به سرعت وزن گرفته باشد. واضح است که پزشک برای کودک یک رژیم غذایی خاص را تجویز نمی‌کند چون او حالا به کالری و چربی نیاز دارد. اما بررسی می‌کند که آیا کودک بیش از میزان لازم غذا خورده است یا نه. به خاطر داشته باشید هدف کم کردن وزن کودک نیست؛ پزشک فقط تلاش می‌کند جلوی اضافه وزن زیاد کودک را بگیرد. او با شما در مورد حجمو فاصله بین وعده های غذایی صحبت می‌کند.
اگر کودک از ملاقات قبلی تا الان وزن زیادی از دست داده باشد. احتمالا پزشک در مورد رژیم غذایی کودک (کودک چه چیزهایی و به چه میزان می‌خورد)، اینکه آیا کودک مشکل و بیماری خاصی داشته است (مثلا اسهال) سوال کرده و البته او را معاینه می‌کند. او با استفاده از این اطلاعات، مشکل را پیدا می‌نماید. شما نیز باید به پزشک برای حل مساله کمک کنید.
نمودارهای دور سر کودک
پزشک یا متصدی مرکز بهداشت باید مطمئن شود رشد مغز نرمال بوده است و اندازه سر کودک معیار مناسبی برای آن است. معمولا دور سر کودک تا 2 سالگی اندازه گرفته می‌شود زیرا وقتی که در حدود 18 ماهگی ملاج کودک یا فونتانل (نقاط نرم روی سر) بسته می‌شود دیگر سر او زیاد رشد نمی‌کند.
به خاطر داشته باشید که دور سر هم مثل وزن به مسائل ژنتیک بستگی دارد پس اگر سر شما یا همسرتان کوچک یا بزرگ است فرزند شما هم ممکن است چنین باشد.
برای اندازه گیری دور سر با استفاده از متر روی پیشانی و جایی که محیط آن بیشتر است (درست بالای گوش‌ها و قسمت میانی پس سر) اندازه‌گیری می‌شود. اغلب بچه‌ها اندازه گیری دور سر را دوست ندارند به خصوص در حدود 9 ماهگی که اضطراب غریبه (Stranger Anxiety) برای آنها به وجود می‌آید. معمولا کودک در زمان اندازه‌گیری دور سر گریه می‌کند تا شما را متوجه ناراحتی خود بنماید. اما این حالت خیلی زودگذر است.
اگر دور سر نسبت به مقادیر جلسه قبلی خیلی بزرگتر یا خیلی کوچکتر باشد پزشک به دنبال نشانه‌های تاخیر رشد یا بیماری می‌گردد. اگر مورد خاصی پیدا نکند معمولا اقدام خاصی انجام نمی‌دهد و فقط در ملاقات‌های بعدی روند رشد را به دقت زیر نظر می‌گیرد. اگردر جلسات بعدی باز هم نگرانی‌هایی وجود داشته باشد مراحل زیر را دنبال خواهد کرد:
اگر دور سر کودک خیلی بزرگ باشد
اگر دور سر کودک خیلی بزرگ باشد تست سی تی اسکن یا سونوگرافی را تجویز می‌کند تا بیماری هیدروسفالی (تجمع مایع دور مغز) بررسی گردد.
اگر دور سر نوزاد خیلی کوچک یا رشد آن خیلی کم باشد
در این حالت پزشک ممکن است نگران اختلال رشد کودک باشد (ناتوانی در دریافت کالری یا مصرف کالری مرود نیاز برای رشد). معمولا پزشکان بیشتر به کاهش قد و وزن توجه دارند و تنها در موارد نادر است که اندازه کوچک دور سر یا عدم رشد آن به معنای نقص مغزی کودک است.
نمودارهای قد کودک
کودکان در اولین سال زندگی خود بیشترین رشد را تجربه می‌کنند. رشد قد آنها در این دوره به طور میانگین 25 سانتی‌متر است. آهنگ رشد قد در سال دوم کاهش پیدا کرده و از سال دوم تا دوران بزرگسالی رشد قد حدود 6 سانتی‌متر در سال است. پزشک یا متصدی بهداشت بچه را روی میز قدسنج خوابانده و به آرامی پای او را می‌کشد. سپس از بالای سر تا پاشنه پا را اندازه می‌گیرد. از آنجا که بچه در حین اندازه‌گیری قد خیلی بی‌قراری می‌کند اندازه قد کودک دقت پایینی دارد.
اگر قد کودک در هر بار مراجعه افزایش یافته و وزن او او نیز مناسب باشد. در این حالت، کودک به اندازه کافی کالری دریافت کرده و رشد نرمالی دارد.
اگر قد کودک رشد زیادی داشته و وزن او نیز با سرعت در حال افزایش باشد. در این حالت، ممکن است حجم و تعداد وعده‌های غذایی زیاد بوده باشد. پزشک از شما در مورد عادات غذایی کودک سوال کرده و ممکن است توصیه کند غذای او را کم کنید. (مثلا به شما نشانه‌های گرسنگی کودک را آموزش دهد یا به شما بگوید چه موقع کودک از سینه شما به عنوان پستانک استفاده می‌کند).
اگر قد بچه همیشه زیر میانگین بوده است. اگر شما یا همسرتان یا هر دو کوتاه قد باشید ممکن است قد کودک نیز در صدک‌های پایین قرارداشته باشد.
اگر قد و وزن کودک افزایش پیدا نمی‌کند یا رشد آن خیلی آهسته باشد. در این حالت نیز ممکن است اختلال رشد وجود داشته باشد. اختلال رشد به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود بنابراین اگر پزشک مشکوک به این عارضه باشد ابعاد مختلف مساله را بررسی می‌نماید.
بیشتر بدانید:
ثبت ديدگاه